مشبک کاری مس یک هنر قدیمی است. مشبک در لغت به معنی هر چیزی است به صورت پنجرهای یا شبکه شبکه درآمده باشد، گفته میشود. در واقع، به هر چیزی که شبکه شبکه شده و دارای سوراخ باشد، مشبک گفته میشود. مشبککاری را بر روی اجسامی از جنسهای مختلف انجام میدهند از جمله فلز، چوب یا سنگ. با این وجود، مشبککاری روی چوب رایجترین نوع مشبککاری به شمار میرود.
تاریخچه مشبککاری
مشبککاری را میتوان یکی از قدیمیترین هنرهای تاریخ بشریت دانست. در واقع، این هنر از همان روزهای نخست زندگی اجتماعی انسان به وجود آمد و بر روی اجسام مختلف انجام گرفت. مشبککاری را نمیتوان متعلق به یک فرهنگ یا کشور خاص دانست چراکه انسانهای اولیه از این هنر به منظور ساخت پنجره در غارهای خود و دیدن بیرون استفاده میکردند.
مشبککاری در زندگی انسانهای گذشته فراتر از یک هنر بود. آن را میتوان یک نیاز اساسی به منظور شبکه شبکه کردن اجسام مختلف در نظر گرفت. بعد از سالها، صنعتگران و هنرمندان از مشبککاری در آثار خود استفاده کردند و در نهایت، آثار مشبککاری دیگر تنها مصرفی نبودند بلکه بیشتر از همه یک هنر محض به شمار میرفتند. به این طریق بود که هنر مشبککاری به طور گسترده در سراسر جهان شناخته شد.
هنر مشبککاری در ایران نیز بسیار رواج داشته است اما با گذشت زمان، دستخوش تکامل و تغییر شده است. این هنر در دوران صفویه در معماری کاربرد گستردهای داشته است. از مشبککاری به منظور ساخت خانهها و ساختمانها استفادهی بسیار زیادی میشد.
هنر مشبککاری تنها بر روی فلز، چوب یا سنگ انجام نمیشود بلکه اجسام دیگری از جمله شیشه، پارچه، کاغذ، چرم، کاشی یا استخوان نیز در مشبککاری بکار میروند. با این وجود، آثار به دست آمده از مشبککاری بر روی فلز، چوب و سنگ بیشتر باقی احسام باقی ماندهاند.
مشبککاری بر روی مس
مشبککاری بر روی فلزات سختتر و زمانبرتر است زیرا فلزات به آسانی طرح و شکل نمیگیرند. از جمله رایجترین فلزات برای مشبککاری، مس محسوب میشود که کاربرد گستردهای در ساخت زیورآلات و صنایع دستی دارد.
فلز مس علاوه بر مقاومت دارای قسمت مناسبی نسبت به سایر فلزات است. به همین دلیل است که بسیاری از هنرمندان، مشبک کاری مس را ترجیح میدهند. مس را میتوان عنصر فلزی اصلی در ساخت صنایع دستی دانست. هنر مشبککاری باعث زیبایی چند برابر صنایع دستی و آثار هنری مسی میشود. علاوه بر زیبایی، مقاومت این آثار نیز از ویژگیهای منحصر به فرد دیگر مشبک کاری مس به حساب میآید.
انواع روشهای مشبک کاری مس
مشبککاری بر روی مس نیز همانند سایر اجسام به دو صورت انجام میشود: مشبک کاری مس کامل و مشبک کاری مس منفصل. در روش اول، سطح روی جسمی مسی به صورت کامل و یکپارچه است و هنرمند به کمک ابزارهای خاص، طرحهای مشبکی بر روی آن ایجاد میکند. اما در مشبککاری منفصل، طرحهای جدا جدایی روی سطح جسم فلز وجود دارند و هنرمند وظیفهی متصل کردن انها به یکدیگر را دارد.
مشبککاری کامل بسیار دشوارتر از مشبککاری منفصل است زیرا در صورت بروز مشکل یا خطا در این روش، برطرف کردن آن غیرممکن یا بسیار دشوار خواهد بود.